IRSD-KHID-RHID

Een openbare conferentie om het debat verder te zetten

’s Avonds opende het SCVD zijn deuren voor het grote publiek. Na een openingswoord door Kolonel Éric Kalajzic, directeur van de divisie Veiligheid & Defensie, verdiepten de gesprekken zich in de kwestie van kritieke mineralen en hun rol in conflictdynamieken en internationale samenwerking.

Kritieke mineralen: kobalt, uranium en zeldzame aardmetalen

In zijn presentatie benadrukte Filip Reyniers het belang van kritieke mineralen zoals kobalt, uranium en zeldzame aardmetalen. Deze grondstoffen spelen een centrale rol in de energietransitie en in de ontwikkeling van moderne technologieën, gaande van elektrische batterijen tot smartphones en geavanceerde militaire uitrusting.

Hij legde uit dat elke schakel in de toeleveringsketen kwetsbaar blijft voor geopolitieke, economische of veiligheidsgerelateerde verstoringen, wat structurele fragiliteit veroorzaakt. Europa bevindt zich daarbij in een situatie van aanzienlijke afhankelijkheid van China, dat een groot deel van de winning, raffinage en distributie van deze grondstoffen controleert.

Tot slot wees Reyniers erop dat deze dynamiek zich niet beperkt tot concurrentie tussen grootmachten. Ze heeft ook lokale gevolgen. In bepaalde regio’s van Afrika voedt de exploitatie van deze grondstoffen indirect conflicten, wanneer de opbrengsten uit de mijnbouw worden gebruikt om gewapende groepen of milities te financieren. Deze realiteit onderstreept de complexiteit van een vraagstuk dat zich bevindt op het kruispunt van economische belangen, geopolitieke strategieën en menselijke veiligheid.

Conflicten en vredesprocessen in Centraal-Afrika

De tweede lezing, verzorgd door Prof. Dr Koen Vlassenroot, richtte zich op de conflictdynamieken in Centraal-Afrika, en in het bijzonder in de Democratische Republiek Congo. Hij benadrukte dat internationale benaderingen van conflictoplossing te vaak een transactionele logica volgen, waarbij men zich beperkt tot economische compromissen.

Volgens hem verduistert deze enge visie essentiële dimensies. Conflicten in Centraal-Afrika kunnen niet uitsluitend worden begrepen vanuit economische belangen; ze worden ook gevormd door sociale, politieke en historische factoren, die machtsverhoudingen bepalen op lokaal en regionaal niveau. Het negeren van deze elementen dreigt vredesinitiatieven op lange termijn te verzwakken.

De professor beklemtoonde bovendien de dubbelzinnige rol van natuurlijke rijkdommen in deze dynamieken. Hoewel ze vaak spanningen voeden door als financieringsbron voor gewapende actoren te dienen, kunnen ze ook een hefboom voor stabilisatie worden wanneer ze geïntegreerd zijn in robuuste institutionele kaders, ondersteund door de internationale gemeenschap.

Debat en perspectieven voor de Europese Unie

Onder leiding van luitenant Rodolphe van Hövell, onderzoeker bij het SCVD en specialist in de Sahel en Sub-Sahara-Afrika, gingen de experts met elkaar en met het publiek in debat over de rechtstreekse implicaties van deze kwesties voor de Europese Unie. Het gesprek maakte duidelijk dat de vraag naar natuurlijke rijkdommen veel verder reikt dan de Afrikaanse context en deel uitmaakt van een bredere reflectie over de industriële en energie-toekomst van Europa.

De sprekers herinnerden eraan dat de Europese Unie sterk afhankelijk is van de toegang tot kritieke mineralen, die onmisbaar zijn voor de ecologische en digitale transitie. Deze afhankelijkheid brengt een groot dilemma met zich mee: hoe de bevoorrading veiligstellen zonder te vervallen in een logica van uitbuiting die producerende landen zou verzwakken en nieuwe geweldscycli zou voeden?

Meerdere pistes werden besproken, waaronder het versterken van eerlijke partnerschappen met Afrikaanse staten, het invoeren van traceerbaarheidsmechanismen om de illegale handel in mineralen tegen te gaan, en het investeren in lokale ontwikkelingsinitiatieven. De experts benadrukten dat Europa zich niet kan beperken tot een extractiebeleid; het moet bijdragen aan de creatie van lokale waardeketens, zodat Afrikaanse landen daadwerkelijk en duurzaam voordeel kunnen halen uit hun eigen rijkdommen.

Conclusie: voorbij de economische dimensie

Via het SCVD toont het Koninklijk Hoger Instituut voor Defensie (KHID) zijn vermogen om diplomaten, militairen, onderzoekers en burgers samen te brengen rond een gezamenlijke reflectie over hedendaagse geopolitieke uitdagingen. Deze conferentie maakte duidelijk dat de vraagstukken rond kritieke mineralen en conflicten in Afrika niet beperkt zijn tot economische of industriële overwegingen, maar rechtstreeks raken aan de politieke, sociale en veiligheidskeuzes van morgen.

Deze reflecties illustreren ten volle het doel van de Avondconferenties die door het SCVD worden georganiseerd: een platform bieden voor dialoog over thema’s die verband houden met geopolitiek, internationale veiligheid en de positie van België op het wereldtoneel. Deze maandelijkse ontmoetingen nodigen een breed publiek uit om de grote strategische uitdagingen van onze gezamenlijke toekomst te bespreken. Om geen enkele bijeenkomst te missen en op de hoogte te blijven van de komende thema’s, kunt u zich eenvoudig inschrijven op onze nieuwsbrief. Zo ontvangt u maandelijks alle praktische informatie en aankondigingen van toekomstige conferenties rechtstreeks in uw mailbox.

Onderzoekslijnen: Sahel en Subsaharisch Afrika ; Europa

Bron afbeelding: © MONUSCO/Sylvain Liechti